ਰੂਸ ਤੋਂ ਬਾਲਣ ਤੇਲ ਦੇ ਵੱਡੇ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਉਦੀ ਅਰਬ ਤੇ ਭਾਰਤ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ

ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, 27 ਅਗਸਤ- ਰੂਸ ਦੇ ਤੇਲ ਉਤਪਾਦ ਪੱਛਮੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਏਸ਼ੀਆ ਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਯੂਰਪ ਵੱਲੋਂ 2023 ਵਿੱਚ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਮੋੜ ਲਿਆ ਹੈ। ਜੁਲਾਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੇਲ ਸਾਉਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਰੂਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਗਾਹਕ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।

ਸਾਉਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਏਸੀ ਦੀ ਮੰਗ ਬੇਹੱਦ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਥੇ ਬਿਜਲੀ ਘਰ ਵਧੇਰੇ ਫਿਊਲ ਆਇਲ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਮਹਿੰਗੇ ਤੇਲ ਦੀ ਥਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਸਤੇ ਰੂਸੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣਾ ਆਪਣਾ ਕੱਚਾ ਤੇਲ ਬਚਾ ਕੇ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 11 ਲੱਖ ਟਨ ਫਿਊਲ ਆਇਲ ਉਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਜੋ ਜੂਨ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸੀ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਫਿਊਲ ਆਇਲ ਅਤੇ ਵੈਕਿਊਮ ਗੈਸਆਇਲ ਦੀ ਆਮਦ ਵਧਾ ਲਈ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਲਗਭਗ 6 ਲੱਖ ਟਨ ਸਮਾਨ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਵੱਲ ਆਇਆ, ਜੋ ਜੂਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 65 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਰਿਫਾਈਨਰੀਆਂ ਅਕਸਰ ਇਸ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੇ ਸਸਤੇ ਵਿਕਲਪ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸ ਵਾਧੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਾਰਣ ਵੀ ਸੀ। ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਅਤੇ ਬ੍ਰੈਂਟ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਭਾਅ-ਫਰਕ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਘਟ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਫਰਕ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਥੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਡੇਢ ਤੋਂ ਦੋ ਡਾਲਰ ਪ੍ਰਤੀ ਬੈਰਲ ਤੱਕ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਯੂਰਲਜ਼ ਤੇਲ ਦੀ ਆਕਰਸ਼ਕਤਾ ਘੱਟ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਰਿਫਾਈਨਰੀਆਂ ਨੇ ਹੋਰ ਵਿਕਲਪ ਲੱਭਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਫਿਊਲ ਆਇਲ ਅਤੇ ਵੈਕਿਊਮ ਗੈਸਆਇਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਸਤਾ ਹੱਲ ਸਾਬਤ ਹੋਏ।

ਰੂਸ ਲਈ ਇਹ ਨਵਾਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਕਾਰਨ ਉਥੇ ਨਿਰਯਾਤ ਦੇ ਰਾਹ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਨੂੰ ਭਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਸਤੇ ਦਰਾਂ ਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਚੁਕਾਇਆ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ।

ਸਾਉਦੀ ਅਰਬ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ—ਘਰੇਲੂ ਖਪਤ ਲਈ ਸਸਤੇ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਉਤਪਾਦ ਵਰਤ ਕੇ ਆਪਣਾ ਉਤਪਾਦਨ ਨਿਰਯਾਤ ਲਈ ਬਚਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਖਪਤ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸਸਤਾ ਫਿਊਲ ਆਇਲ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਕੁਝ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਰਿਫਾਈਨਰੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਅਤੇ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਯੂਰਲਜ਼ ਅਤੇ ਬ੍ਰੈਂਟ ਦਾ ਭਾਅ ਕਰੀਬ-ਕਰੀਬ ਇੱਕ ਜਿਹਾ ਹੋਣ ਲੱਗਾ, ਤਾਂ ਰਿਫਾਈਨਰੀਆਂ ਨੇ ਫਿਊਲ ਆਇਲ ਅਤੇ ਵੈਕਿਊਮ ਗੈਸਆਇਲ ਵੱਲ ਰੁਖ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਸਤਾ ਫੀਡਸਟਾਕ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵੀ ਸੁਚੱਜਾ ਰਿਹਾ।

ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਲਈ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਤੱਕ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਰੂਸੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਰੂਸ ਆਪਣੇ ਲਈ ਨਵੇਂ ਖਰੀਦਦਾਰ ਲੱਭਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਸਾਉਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ।

ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਜਾਣਕਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਯੂਰਲਜ਼ ਅਤੇ ਬ੍ਰੈਂਟ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਭਾਅ-ਫਰਕ ਮੁੜ ਵੱਧ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਰਿਫਾਈਨਰੀਆਂ ਮੁੜ ਯੂਰਲਜ਼ ਵੱਲ ਮੁੜਣ। ਪਰ ਜਦ ਤੱਕ ਇਹ ਫਰਕ ਘੱਟ ਹੈ, ਉਥੇ ਫਿਊਲ ਆਇਲ ਦੀ ਮੰਗ ਬਣੀ ਰਹੇਗੀ।

ਇਸ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ—ਰੂਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਤੇਲ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਉਤਪਾਦ ਬੇਚਣ ਲਈ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਲੱਭ ਲਈ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀਆਂ ਊਰਜਾ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਸਸਤੇ ਵਿਕਲਪ ਲੱਭ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਰੂਸੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੂਚੀ ’ਚ ਉੱਚੀ ਥਾਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।