ਨਾਗਪੁਰ ਖੰਘ ਸਿਰਪ ਮਾਮਲਾ: 17 ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਦਵਾਈ ਉਦਯੋਗ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਸਵਾਲ
ਨਾਗਪੁਰ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਲ ਦਹਿਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਖੰਘ ਦੀ ਦਵਾਈ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। 32 ਸਾਲਾ ਨੀਲੇਸ਼ ਸੂਰਿਆਵੰਸ਼ੀ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਚਿੰਤਤ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ “ਕੋਲਡਰਿਫ” ਨਾਂ ਦੀ ਖੰਘ ਦੀ ਦਵਾਈ ਦੀ ਬੋਤਲ ਹੈ — ਉਹੀ ਦਵਾਈ ਜਿਸ ਨਾਲ 17 ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਜੋੜੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (WHO) ਨੂੰ ਵੀ ਚੌਕਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। WHO ਨੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਹ ਖੰਘ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ‘ਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸਿਹਤ ਏਜੰਸੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਖੰਘ ਅਤੇ ਜ਼ੁਕਾਮ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਰਾਇਟਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਦਵਾਈ ਨੂੰ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੀ ਕੰਪਨੀ “ਸ੍ਰੇਸੈਨ” ਵੱਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਦਫ਼ਤਰ ਅਤੇ ਫੈਕਟਰੀ ਹੁਣ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕੰਪਨੀ ਵਿਰੁੱਧ ਕਤਲ ਦੀ ਜਾਂਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਛੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ 19 ਹੋਰ ਦਵਾਈ ਨਿਰਮਾਤਾ ਇਕਾਈਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਨਤੀਜੇ ਦੇਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੁਝ ਹੋਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀਆਂ “ਸ਼ੇਪ ਫਾਰਮਾ” ਅਤੇ “ਰੈੱਡਨੇਕਸ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ” ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ “ਮਿਆਰੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੇ ਨਹੀਂ” ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵੇਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਵੰਡ ‘ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਰੋਕ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਪਟੇਲ ਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੇਪ ਫਾਰਮਾ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਖੰਘ ਦੇ ਸ਼ਰਬਤਾਂ ਅਤੇ ਰੈੱਡਨੇਕਸ ਤੋਂ ਗਿਆਰਾਂ ਨਮੂਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਲੈਬਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤੁਰੰਤ “ਰੀਲਾਈਫ” ਅਤੇ “ਰੈਸਪੀਫ੍ਰੈਸ਼ ਟੀਆਰ” ਨਾਂ ਦੀਆਂ ਖੰਘ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣ।
ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰਾਸਦੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। 2022 ਵਿੱਚ ਗੈਂਬੀਆ, ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਕੈਮਰੂਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਖੰਘ ਦੇ ਸਿਰਪਾਂ ਕਾਰਨ ਸੈਂਕੜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਰਬਤਾਂ ਵਿੱਚ ਈਥਲੀਨ ਗਲਾਈਕੋਲ ਅਤੇ ਡਾਈਥਾਈਲੀਨ ਗਲਾਈਕੋਲ ਵਰਗੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਰਸਾਇਣ ਪਾਏ ਗਏ ਸਨ। 2019 ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਐਸੇ ਹੀ ਕੇਸ ਵਿੱਚ 12 ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਕੁੱਲ ਕੀਮਤ 50 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੀ ਆਮਦਨ ਨਿਰਯਾਤ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜੈਨਰਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਕਈ ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਕੜਾ 90 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੈ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ‘ਤੇ ਹੋਰ ਸਖ਼ਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਦਵਾਈ, ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਉਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਤਕਨੀਕੀ ਗਲਤੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਦਾਗ਼ ਹੈ।
