ਡਬਲਯੂ. ਐੱਚ. ਓ. ਦਾ ਐਲਾਨ: ਵੱਧਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖ਼ਤਰੇ 'ਚ
ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਟੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਵੱਧ ਰਹੀ ਇਹ ਗਰਮੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਆਸਮਾਨ ਹੇਠ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਗਰਮੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਤਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੋਵੇਂ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ 40 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ, ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੇ ਉਤਾਰ–ਚੜ੍ਹਾਓ, ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮੌਤ ਤੱਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਰਹਿਣਾ ਜਾਂ ਭਾਰੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਧਰਤੀ ਦਾ ਔਸਤ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਏਸ਼ੀਆ, ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪਾਰਾ 50 ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦਾ, ਬਲਕਿ ਮਜ਼ਦੂਰ ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ, ਆਰਥਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਕੰਮਕਾਜੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਰਾਵਟ ਵੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤੁਰੰਤ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਜੋ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ। ਕੰਮ ਦੇ ਘੰਟਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਘਟਾਉਣਾ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਲਈ ਛਾਂ, ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਅਤੇ ਕੰਮ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਮੈਡੀਕਲ ਸਹੂਲਤ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਕੁਵੈਤ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਯੂਏਈ ਵਰਗੇ ਗਲਫ਼ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਤਪਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੌਤ ਜਾਂ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਕੇਸ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕੰਮ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਕੈਂਪ ਵਰਗੇ ਕਦਮ ਤਾਂ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗਿਆਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਰ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਫ਼ੋਸਲ ਫਿਊਲ ਦੀ ਬੇਅੰਤ ਵਰਤੋਂ, ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਨੇ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਗੈਸਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਹੋਰ ਲੰਬੀਆਂ ਅਤੇ ਘਾਤਕ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਦਵਾਨ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵੱਸੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਕਈਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੁਕਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਇੱਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਛਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕਈ ਵਾਰ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਘਰ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਸਹਾਰਾ ਇਹੀ ਕਮਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਹਤ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਰਥਿਕ ਮਜਬੂਰੀ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵੀ ਇਹ ਗੱਲ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ ਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਆਮ ਜੀਵਨ ’ਤੇ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਣਗੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।
ਇਸ ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਜੂਝਣ ਲਈ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਕਾਰਬਨ ਉਤਸਰਜਨ ਘਟਾਉਣ, ਪਾਣੀ ਬਚਾਉਣ, ਦਰੱਖ਼ਤ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਖਪਤਕਾਰ ਬਣਨ ਜਿਹੇ ਕਦਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਕਦਮ ਮਿਲ ਕੇ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਸਾਰੀ ਸਥਿਤੀ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਸੁਨੇਹਾ ਹੈ। ਜੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੇ ਹੁਣ ਵੀ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਗਰਮੀ ਦੇ ਵਧਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਚਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤੱਕ, ਇਹ ਲੜਾਈ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਅਣਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।
