ਘਰੇਲੂ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਦੀ ਟਕਰਾਰ: ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ’ਚ ਵਧਦੀ ਨਵੀਂ ਰਣਨੀਤੀ
ਭਾਰਤ, 7 ਸਤੰਬਰ- ਭਾਰਤੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਕਾਫ਼ੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ, ਪਰ ਹਾਲੀਆ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਜੰਗ ਨੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਫੜ ਲਈ ਹੈ। ਇਕ ਵੱਡੀ ਘਰੇਲੂ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਸਾ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਛਪਵਾਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪੰਕਤੀ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ — “ਉੱਥੇ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ, ਇੱਥੇ ਨਹੀਂ”। ਇਹ ਲਾਈਨ ਸਿੱਧਾ ਕਿਸੇ ਬ੍ਰਾਂਡ ਦਾ ਨਾਮ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੀ, ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਸਾਫ਼ ਸਮਝ ਆ ਗਿਆ ਕਿ ਗੱਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਵੀ ਖ਼ਾਸ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣ ਵਾਲਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਝੰਡੇ ਦੇ ਲਾਲ, ਚਿੱਟੇ ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਵਿਗਿਆਪਨ ਨੇ ਉਦਯੋਗ ਜਗਤ ਅਤੇ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕਾਫ਼ੀ ਚਰਚਾ ਛੇੜ ਦਿੱਤੀ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੱਸਿਆ, ਤਾਂ ਕੁਝ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਮੰਨਿਆ। ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਰਹੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕੰਪਨੀ ਤੋਂ ਟਿੱਪਣੀ ਲੈਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੋਈ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਕੋਲਗੇਟ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬ੍ਰਾਂਡ ਨੇ ਵੀ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਟੂਥਪੇਸਟ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਕੋਲਗੇਟ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਪਕੜ ਲਗਭਗ 43% ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂਨੀਲੀਵਰ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਇਕਾਈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪੈਪਸੋਡੈਂਟ ਬ੍ਰਾਂਡ ਵੇਚਦੀ ਹੈ। ਡਾਬਰ ਲਗਭਗ 17% ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਨਾਲ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ 2024 ਦੇ ਯੂਰੋਮਾਨੀਟਰ ਦੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਦੀ 1.4 ਬਿਲੀਅਨ ਦੀ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਗਾਹਕ-ਅਧਾਰ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਛੋਟੇ ਕਸਬਿਆਂ ਤੱਕ ਵੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਫੈਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਵਰਗੇ ਔਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਲ ਔਨਲਾਈਨ ਖਰੀਦ-ਫ਼ਰੋਖ਼ਤ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ ਇੱਕ-ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਡਾਬਰ ਦੇ ਇਸ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ QR ਕੋਡ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਸਿੱਧਾ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ’ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ "ਮੋਮੈਂਟ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ" ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਸੰਚਾਰ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਾਰਤਿਕ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬ੍ਰਾਂਡ ਅਕਸਰ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚਲ ਰਹੀ ਭਾਵਨਾ ਜਾਂ ਰੁਝਾਨ ਦਾ ਵਪਾਰਕ ਲਾਭ ਕਿਵੇਂ ਉਠਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਗਿਆਪਨ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹੋਰ ਘਰੇਲੂ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਰਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਅਮੂਲ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਡੇਅਰੀ ਹੈ, ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਖਾਤਿਆਂ ’ਤੇ “ਮੇਡ ਇਨ ਇੰਡੀਆ” ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਰਟੂਨ ਸ਼ੇਅਰ ਕੀਤੇ। ਇੱਕ ਐਨੀਮੇਟਡ ਵਿਗਿਆਪਨ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਅਮੂਲ ਦਾ ਮਾਸਕੌਟ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡਾ ਹੱਥ ਵਿਚ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਨਾਲ ਹੀ ਮੱਖਣ ਦਾ ਟੁਕੜਾ ਵੀ। ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚਣ ਦਾ ਇਕ ਸੁਨੇਹਾ ਸੀ।
ਸਿਰਫ਼ ਖਾਦ-ਪਦਾਰਥਾਂ ਜਾਂ ਨਿੱਜੀ ਸਹਾਇਕ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਡਿਜ਼ਿਟਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਲਣ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ। ਰੈਡਿਫ, ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਈਮੇਲ ਸੇਵਾ ਸੀ, ਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ “ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੇਲ” ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਡਾਟਾ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਸਮੂਹ ਹਲਚਲ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਖਪਤਕਾਰ ਹੁਣ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਿਤ ਪਛਾਣ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੇਸੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ ਹੈ। ਮਾਰਕੀਟ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਇਹ ਵੇਖਣਾ ਬਾਕੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਇਸ ਜੰਗ ਨੇ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਰੱਖਣ।
